Sağlıklı bir vücutta vücut sıvılarının hacimleri ve bileşimleri birçok etkileyici faktöre rağmen dengede tutulur.

Su canlılarda en çok bulunan moleküler maddedir ve insan vücudunda toplam vücut ağırlığının %60 ‘nı oluşturur(70kg’lık bir yetişkinde yaklaşık 42lt su bulunur). Yaşlılarda, kadınlarda ve obez kişilerde vücuttaki su oranı normalden azdır(%40). Su genel anlamda iki büyük bölümde yer alır.

-Hücre içi sıvı %40 = 28lt

-Hücre dışı sıvı %20 = 14lt

Hücreler arası sıvı %15 = 10,5lt

Damar içi sıvı plazma %5 = 3,5 lt

Damar içi ve hücrelerarası alan arasındaki sıvı geçişi kılcal damarlar aracılığıyla “Starling Yasası” denilen fizik kanununa göre gerçekleşir. Bu sistem sayesinde sıvı dengesi sağlanır. Bu sıvı dengesine etki eden hormonal faktörler vardır. Susama durumunda beyinde susama merkezi uyarılır. Su tutan hormon (ADH) salınır. Böbreküstü bezinden aldosteron salınır.

Bu dengenin bozulması durumunda vücutta sıvı fazlalığı veya sıvı açığı oluşur. Özellikle kronik dahili hastalığı olan, yaşlı, çoklu ilaç kullanan kişilerde vücut sıvı dengesinin ayarlanması daha zor gerçekleşir.

Hipervolemi yani vücut sıvı artışı durumu, hücre dışı sıvının artmasıyla oluşur.

Nedenleri:

- Böbreklerden tuzun atılamaması (Aldosteron, ADH artışı)

- Normal starling kuvvetlerindeki değişiklikler (Sağ kalp yetmezliği, sol kalp yetmezliği, siroz)

Belirtileri: Yorulmayla artan nefes darlığı, özellikle bacaklarda iz bırakan şişlikler, tansiyon yüksekliği

Tedavi: İdrar söktürücü ilaçlar, su ve tuz kısıtlama

Hipovolemi yani vücut sıvı miktarının azalması hücre dışı alandan su ve mineral kaybıdır.

Nedenleri:

-Böbreklerden aşırı sıvı kaybı (çeşitli hormonal hastalıklar ve böbreğin kendi hastalıkları)

-Böbrek dışı sıvı kaybı

-Mide-barsak sisteminden kayıplar (kusma, ishal)

-Deriden kayıplar (aşırı terleme, geniş yanıklar ve yaralar)

-Büyük kan kayıpları

  Belirtileri:   Halsizlik, iştahsızlık, güçsüzlük, idrar miktarında azalma, idrar renginde koyulaşma, tansiyon düşüklüğü ciltte ve mukozalarda kuruluk

  Tedavi:

-Hafif durumlarda ağızdan alınan sıvı miktarının arttırılması

-Altta yatan sebeplerin tedavi edilmesi (ishal tedavisi, sıcak maruziyetinin azaltılması gibi)

-İdrar söktürücü ilaç alımı varsa kesilmesi

-Ağırlaşan durumlarda damardan sıvı tedavisi başlanması, idrar takibi

Kalp yetmezliği ve siroz gibi hastalıklarda vücutta sıvı artışı kolaylaşırken idrar söktürücü ilaç alan, şeker hastalığı olan, altta yatan böbrek yetmezliği olan ileri yaş hastalarda sıvı kayıpları daha kolay oluşabilir.

Özellikle yaz aylarında bu grup sıvı açığına yatkın hastalarda sıcak maruziyeti, yanıklar, aşırı terlemeler, kusma ve ishaller ile birlikte yeterli sıvı alımı gerçekleşmezse vücut sıvı yetersizliği oluşması kolaylaşır. Tedavi edilmezse böbrek yetmezliğine kadar ilerleyebilir.

Sonuç olarak; insan vücudu için su dengesi hayatidir. Antoine De Saint Exupery’ den alıntıyla bitirelim: “Su, ey su! Tarife gelemezsin. Sen yaşama gerekli değil, yaşamın ta kendisisin”

Uzm. Dr. Çiğdem ÖZDEMİR          Uzm. Dr. Derya AYDIN             Uzm. Dr. Murat MEDENİ

     Dahiliye Uzmanı                            Dahiliye Uzmanı                       Dahiliye Uzmanı